Wieś Staro Żelezare
Prawdopodobnie byłaby to jedna z wielu zapomnianych bułgarskich wsi, gdyby nie pomysł i ciekawa inicjatywa artysty Vencislava Piriankova i jego żony Katarzyny. Stworzyli oni tutaj jedyną w swoim rodzaju galerię sztuki na świeżym powietrzu. Piriankov pochodzi z tej wsi, ale już od wielu lat razem z żoną, Polką, mieszką i pracują w Poznaniu.
Każdego lata artyści wracają do Staro Żelezare, a od kilku lat zabierają ze sobą studentów, którzy malują na ścianach domów, bram, drzwi i ogrodzeń obrazy znanych ludzi ze świata polityki, muzyki i filmu w połączeniu z mieszkańcami wsi.
Murali w wiosce jest bardzo dużo. Możemy zobaczyć Królowę Elżbietę, Angelę Merkel, Donalda Trumpa, Lecha Wałęsę, Donalda Tuska, Elvisa Presleya, The Beatles, Marilyn Monroe, Brigitte Bardot, Karla Lagerfelda, Mike’a Tysona, Dawida Podsiadło, Louisa Armstronga, Czesława Niemena, różne postacie z Gwiezdnych Wojen, Pulp Fiction, słynną scenę z robotnikami z Nowego Jorku, obrazy Gustava Klimta, Pabla Picassa, Salvadora Dali i wiele innych graffiti.
Kiedy spacerowaliśmy po wioseczce, widzieliśmy przygotowane do malowania nowe ściany. Miejmy nadzieję, że także w roku 2021 przyjadą tutaj Piriankovi wraz ze swoimi uczniami, zapełnią te białe przestrzenie i znowu czymś nas zaskoczą.
Starożelezarki starec i kolorowa sól
Pisząc o Staro Żelezare należy też wspomnieć o miejscowym mięsnym przysmaku, z którego słynie ta wieś. Tłumacząc na polski, chodzi o starożelezarską wędlinę (старожелезарски старец). Jest zrobiona z udźca wieprzowego, do którego dodaje się kminek, koper, domowej roboty czerwoną paprykę i sól. Przygotowanie wędliny zaczyna się w grudniu i jest pozostawiona do wyschnięcia aż do marca. Zgodnie z tradycyjną metodą, przechowywana jest w popiele drzewnym, a na stół trafia we wrześniu, po zbiorach winogron. To osoby starsze kontynuują tradycję przygotowywania tego delikatesu, który można posmakować będąc na Targach Rolnych w Plovdiv lub dostać na miejscu we wsi.
Gospodynie robią też swoją kolorową, pikantną sól, zwaną szarena sol (шарена сол). Powstaje przed dodanie do białej soli zgniecionych ziaren kopru włoskiego, słodkiej i ostrej papryki, mięty, kminku, a wszystko to pochodzi z ich ogrodów.
Szkoda, że niewiele osób w wiosce, a szczególnie młodych zdaje sobie sprawę z potencjału handlowego staromodnej, tradycyjnej żywności.
